Sensomotorische Integratie

Adviezen, activiteiten en spelletjes

Het kiezen van de juiste activiteiten en spelletjes

Sensomotorische integratie problemen bij ouderen en dementerenden

Sensomotorische integratie en alertheid

Ouderen en dementerende kunnen last hebben van problemen met de sensomotorische integratie, sensorische integratie of sensorische informatie verwerking. Van de drie verschillende manieren waarop ze op zintuig informatie kunnen reageren, neemt het gebruiken van informatie en het leren van nieuwe dingen af. Zie hiervoor ook: Wat doet sensomotorische integratie. 

Er wordt anders gereageerd op informatie van de zintuigen. De informatie wordt minder goed begrepen. Hierdoor worden er meer prikkels als vervelend ervaren en laten deze ouderen meer prikkels langs zich heen gaan. Hierdoor ontstaat een tekort aan prikkels die adequaat gebruikt kunnen worden. Dit heeft invloed op hun alertheid. Daarnaast verarmt bij deze doelgroep de omgeving en zijn ze minder in staat om zelf hun alertheid te reguleren.

We kunnen de alertheid in vijf niveaus indelen.

  1. Slapen.
  2. Lage alertheid. Men is ongericht passief of actief
  3. Optimale alertheid. Men is gericht actief.
  4. Hoge alertheid. Men is gespannen actief of passief.
  5. Emotionele ontlading. Boos worden, huilen en lachen.
Bij een lage alertheid (toestand 2) laten deze ouderen veel prikkels langs zich heen gaan en bij een hoge alertheid (toestand 4) zijn de prikkels gauw bedreigend of worden als vervelend ervaren. Bij dementerende ouderen blijkt het aanbieden van zintuigprikkels die geen betekenis meer voor hen hebben, te leiden tot een lage of hoge alertheid. Dit veroorzaakt respectievelijk passiviteit of extra spanning en onrust -wat zich uit in afweer, agressie en roepgedrag. Het is ook mogelijk een afwisseling te zien tussen onrust en passiviteit (hoge en lage alertheid). In beide gevallen wordt het opdoen van informatie ernstig belemmerd.

Wat kunnen we doen?


Het blijkt dat sensomotorische integratie ook voor mensen met dementie een zinvolle ingang kan zijn. Iedereen heeft het voor zijn welbevinden nodig om zintuigprikkels te krijgen die als prettig worden ervaren, die betekenis voor hem hebben en zo mogelijk in zinvolle activiteiten en handelingen kunnen worden gebruikt. Hoewel het proces van dementie over het algemeen niet is te stoppen, is het zinvol om zoveel mogelijk prikkels aan te bieden die als prettig en betekenisvol worden ervaren. Zinvolle activiteiten helpen op hun beurt weer om in een zo optimaal mogelijke toestand van alertheid te blijven. Uit ervaring blijkt, dingen en activiteiten die als prettig worden beleefd en een optimale alertheid tot gevolg hebben gedurende tenminste gedurende een deel van de dag, een positief effect hebben op de nachtrust en het gedrag van deze doelgroep. Zie hiervoor ook: slaapproblemen.

Het is van belang om eerst de alertheid te reguleren. Bewegen is bij uitstek het middel daarvoor. Maar om bewegen leuk te vinden en om te kunnen bewegen moet er lichaamsgevoel zijn. Je moet je arm voelen voordat je die arm kunt bewegen. De doel van het aanbieden van zintuigprikkels is dan als volgt.


Lichaamsgevoel 

Massage en andere manieren van aanraken met verschillende materialen - wellness - kunnen mensen helpen om hun lichaamsgevoel te versterken. Het helpt om zichzelf letterlijk en figuurlijk beter te voelen. Om in contact te komen en te blijven met zichzelf.  Voorbeelden daarvan zijn: een voetmassagebad,  een schuimbad, een douche en een massage met bodylotion of met een ander materiaal, zoals met een zachte bal over iemands schouders, armen en handen rollen. Stephanie Geurts, ergotherapeut bij Laurens in Rotterdam, zegt hierover: "Bij de individuele behandelingen merken wij dat het vergroten van het lichaamsgevoel cliënten meer rust geeft, minder angstig maakt en de loopdrang of automutilatie vermindert. "

Een aantal van de activiteiten die voor kinderen zijn beschreven, zijn in een wat aangepaste vorm mogelijk ook voor ouderen geschikt.

Alertheid reguleren 

Alertheid is de mate waarin onze aandacht gericht is op de dingen die we aan het doen zijn. Bij een optimale alertheid zijn we betrokken bij de dingen die we doen.  De zintuigen die informatie over ons eigen lichaam geven, spelen daarbij een belangrijke rol. Dat is het evenwichtsgevoel, het tastgevoel en de informatie uit spieren en gewrichten over houding en beweging (propriocepsis). Bewegen is de activiteit bij uitstek om de alertheid te reguleren. Dat geldt ook voor vestibulaire prikkels, prikkels van het evenwichtsorgaan. Deze prikkels kunnen de alertheid verhogen en verlagen. Een schommelstoel kan daarvoor een geschikt middel zijn. Er zijn in de reguliere handel verschillende soorten schommelstoelen verkrijgbaar. Naast de klassieke schommelstoel zijn er ook allerlei designmodellen. Zoeken op internet is zeker de moeite waard. Er zijn ook verschillende therapeutische schommelstoelen voor volwassenen in de handel.  
Vaak is het prettig om in een schommelstoel een verzwaard kussen op schoot te hebben of een verzwaarde deken omgeslagen. De verzwaarde materialen geven extra proprioceptieve informatie; de informatie uit spieren en gewrichten. Bij actief bewegen, gebruiken we de grond als steun om ons af te zetten. Hiermee schakelen we onze spieren en daarmee ook de proprioceprtieve informatie in. Bij ouderen kan het steun nemen verminderd zijn, waardoor ze angstiger worden om te bewegen. Mogelijk kunnen verzwaarde materialen helpen om minder angstig te zijn.


Vrijstaand schommelframe geschikt voor volwassenen 

 Vrijstaande schommel geschikt voor volwassenen verkrijgbaar bij Barry Emons.



Stephanie Geurts maakt veelvuldig gebruik van een aangepaste vrijstaande schommel geschikt voor volwassenen. Zij zegt hierover:  "Wij gebruiken de schommel op verschillende manieren. Om rust en ontspanning te brengen gebruiken we hem vaak in combinatie met een living colour lamp, een plasmafilm of muziek. Maar ook juist om te stimuleren door vestibulaire prikkels toe te dienen. We laten de cliënten  dan op de schommel zitten en gaan er dan meestal zelf naast zitten. Bij motorisch hele fitte mensen bieden we tijdens het schommelen nog iets extra's aan. Bijvoorbeeld een vang- of voetbalspel. Cliënten worden zo uitgedaagd hun balans te houden. Hoewel veel mensen eerst heel sceptisch waren, blijkt het een heel bruikbaar instrument en liggen de grenzen van onze bewoners vaak veel verder dan we in eerste instantie zouden verwachten. Juist de mensen met een enorme onrust en bewegingsdrang worden op deze manier een grote uitdaging geboden. Bij mensen met een extreme loopdrang heeft de schommel een grote invloed op de agitatie of alertheid, vaak zelfs in combinatie met een gewichtendeken. Hierin zien we ook een regulatie ontstaan. Mensen hebben na verloop van tijd minder tijd nodig om tot rust te komen. Tevens heeft het beïnvloeden van de bewegingsdrang een positief effect op het terugdringen van vrijheidsbeperkende maatregelen omdat het valgevaar vermindert wanneer bewoners zichzelf minder uitputten." 

Een aantal van de activiteiten die voor kinderen zijn beschreven, zijn in een wat aangepaste vorm mogelijk ook voor ouderen geschikt om hun alertheid te reguleren.


Zinvolle activiteiten 

Zinvolle activiteiten zijn bezigheden die betekenis hebben en helpen op die manier om gericht actief te blijven, om wat langer in een zo optimaal mogelijke alertheid te blijven. Activiteiten waar iets aan te ruiken, proeven, voelen, horen of te zien is en teruggrijpen op vroegere ervaringen. Ook kan gebruik worden gemaakt van favoriete muziek, liedjes, fotoalbums, werkervaring en vroegere hobby's. 

Een aantal van de activiteiten die voor kinderen zijn beschreven, zijn in een wat aangepaste vorm mogelijk ook voor ouderen geschikt.



Aanvullende informatie over  sensomotorische integratie en dementie:

  • Op de website van het CCE is een casus beschreven van SI bij een dementerende vrouw. Casus CCE  Bij deze casus heeft het CCE Erik Storck ingeschakeld, fysiotherapeut en specialist in sensorische informatieverwerking. Hij is tevens als docent verbonden aan de opleiding Sensorische informatieverwerking van EstaSI. Hij verzorgt daar de achtdaagse opleiding SI bij ouderen en dementerenden. 

Aan deze pagina is meegewerkt door Stephanie Geurts-Gruijters en Jessica Rosbergen-van Leeuwen beiden als ergotherapeut werkzaam bij Laurens, locatie Stadszicht te Rotterdam.   


 

Els Rengenhart © 2013-2019 Privacybeleid